Patlamadan Korunma Dokümanı

20/6/2012 tarihli, 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu kapsamında 30 Nisan 2013 tarihli,  28633 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan “Çalışanların Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Korunması Hakkındaki Yönetmeliği” 10. Maddesine göre gaz ve toz patlamaları gibi patlama tehlikesi olan ortam oluşma ihtimali bulunan işletmelerde” Patlamadan Korunma Dokümanı” hazırlanması zorunludur. Patlamadan korunma dokümanı işyerinde bulunan çalışanların olası bir patlama durumunda yapması gerekenleri ve patlama meydana gelmemesi için yapılması gerekenleri belirten belgeler toplamı olan patlamadan korunma dokümanında, çalışanların sağlık ve güvenliği esas alınmıştır.

Patlamadan Korunma Dokümanı Neden Gereklidir ?

Patlayıcı maddeler; işletme, çevre ve işletme bünyesinde çalışan personellere zarar verebilecek etki yaratabilen maddelerdir. Patlayıcı maddeler ile ilgili yaşanabilecek bir kaza hem can hem de mal kaybına yol açabilecek yıkıcı etki yaratabilir. Herhangi bir olumsuzluk yaşanması durumunda, kurum içerisinde çalışan personelin nasıl hareket edeceğini ilgili görevlerin bilmesi can ve mal kaybının daha küçük ölçekli yaşanmasına yardımcı olur. Kurumlarda, can ve mal kaybı gibi olayların yaşanmaması için, kurumların, Patlamadan Korunma Dokümanı hazırlanması ve bu dokümana uygun olarak gerekli önlemlerin alınması gereklidir. Patlamadan Korunma Dokümanı, kurum içinde bulunan personelin zarar görmesini önlemek, kurumda bulunan iş makinelerinde herhangi bir patlama meydana gelme ihtimalini en aza indirmek ve tehlikeli durumlarda oluşabilecek zararların mümkün olduğunca önüne geçilmesi için yapılması ve uygulanması gerekenleri belirten belgelerdir.

Parlayıcı patlayıcı madde ile işlem gerçekleştirilen ortamlarda tehlikeli bölge tanımlanması ve patlamadan korunma dokümanının hazırlanması işverenin sorumlulukları arasındadır.

Patlamadan Korunma Dokümanının Amacı Nedir?

Patlamadan Korunma Dokümanının amacı; işletmede patlayıcı ortam oluşmasının önüne geçmek, çalışanların sağlık ve güvenliklerini sağlamak, olası bir durumda patlamanın zararlı etkilerini azaltacak önlemleri almaktır. Bu doküman, patlama riski olan faaliyetler başlamadan önce hazırlanmalıdır. Patlamadan korunma dokümanı bulunması gereken bütün işyerlerinde çalışan personelin, patlayıcı ortamdan korunma eğitimi alması zorunlu hale getirilmiştir. Bu eğitimler belirli aralıklarda ve çalışan  personelin tamamını kapsayacak şekilde olmalıdır.

Patlayıcı ile faaliyette bulunan işletmelerde çalışanların can güvenliği ve çevre güvenliğini sağlamak, iş yerindeki maddi hasarı en aza seviyeye indirmek için tehlike ve riskleri analiz eden proaktif bir yöntem olan patlamadan korunma dokumanı, Avrupa Birliği’nin talep ettiği “ZONE” (IEC 60079-10/1,2) hesaplama sistemine uygun olarak hazırlanmalıdır.

Hangi İşletmelerin Patlamadan Korunma Dokümanı Hazırlanması Gereklidir?

Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Çalışanların Korunması Hakkında Yönetmelik; 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu kapsamına giren ve patlayıcı ortam oluşma olasılığı mevcut olan işyerlerinde patlamadan korunma dokümanı bulunması gerekmektedir. Bu işyerleri;

• LPG ve diğer petrol ürünleri üretim, dolum ve dağıtım tesisleri,
• Doğalgaz dolum tesisleri,
• Kimyasal madde üreten ya da depolayan yerler,
• Boya ve tiner imalathaneleri,
• Elektrikli cihaz ve teçhizat imalathaneleri,
• Boya işlemi yapılan/boyahane içeren işletmeler,
• Ham deri imalathaneleri,
• Akü imalathanelerinin bazı bölümleri,
• Margarin, zeytinyağı ve diğer yağ̆ imalathaneleri.
• Kâğıt fabrikaları,
• Alüminyum, ağaç tozu ortaya çıkan işletmeler vb.
• Un, şeker, nişasta fabrikaları,
• Yem ve tahıl fabrikaları,
• Kömür tozu ihtiva eden tüm işletmeler,
• Tehlikeli gaz ya da toz depolama tanklarıdır

Patlamadan Korunma Dokümanında Bulunması Gerekenler

Patlamadan Korunma Dokümanında;

• Patlama riskinin belirlendiği ve değerlendirildiği hususu,
• Alınması gereken ve alınacak önlemler,
• Tehlikeli yerlerin sınıflandırılması,
• Çalışanların sağlık ve güvenliklerinin patlayıcı ortam risklerinden korunması için asgari ihtiyaçlar, ekipmanların ve koruyucu sistemlerin seçiminde uyulacak şartlar,
• Çalışma yerleri ve uyarı cihazları dahil olmak üzere iş ekipmanının tasarımı, işletilmesi, kontrolü ve bakımının güvenlik kurallarına uygun olarak sağlandığı,
• İşyerinde kullanılan tüm ekipmanın 25/4/2013 tarih ve 28628 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliğine uygunluğu,

yazılı olarak yer almaktadır.

Patlamadan Korunma Dokümanı Nasıl Hazırlanır?

30.04.2013 tarih ve 28633 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan “Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Çalışanların Korunması Hakkında Yönetmelik” uyarınca patlayıcı ortam oluşması olasılığı olan işyerleri “Patlamadan Korunma Dokümanı” hazırlamakla yükümlüdür. Bu yönetmeliğe göre yanıcı, parlayıcı ve patlayıcı kimyasalların bulunduğu alanlarda patlayıcı alan ZONE (BÖLGE) hesabı yapılması gereklidir.

• Patlamadan korunma dokümanı hazırlamak için ilk olarak işyerinde kullanılan tüm Malzeme Güvenlik Bilgi Formu yanı MSDS’ler incelenir ve yanıcı, patlayıcı, parlayıcı özellik gösteren kimyasallar belirlenir.
• Belirlenen kimyasallara göre EN 60079-10-1, EN 60079-10-2 ve CEI 31-35 standartları kullanılarak Zone-Bölge hesaplamaları gerçekleştirilir.
• Zone-Bölge haritaları çizilerek Patlamadan Korunma Dokümanı oluşturulur.

Patlamadan Korunma Dokümanının Geçerlilik Süresi Ne Kadardır?

Patlamadan korunma dokümanının geçerlilik süresinde belirli bir geçerlilik süresi bulunmamaktadır. Hazırlanan patlamadan koruma dokümanlarının geçerliliği, işyerindeki çalışma koşulları, çalışma ortamının niteliği değişmediği sürece geçerliliğini korumaktadır. Doküman hazırlandıktan sonraki süreçte yeni cihaz ya da yeni makine alınması, mevcut makinenin devre dışı bırakılması, bakım ya da tamir nedeniyle oluşan işyeri ortamındaki değişiklikler, çalışanların değişikliği gibi nedenler dokümanın yenilenmesini gerektiren sebeplerdir. Bu süreçte  risk analizleri yeniden yapılarak patlama dokümanı ile uyumlu hale getirilmeli, bu bilgiler doğrultusunda yenilenmelidir.